سیستم مراقبتی فرهنگ، چهل سال است برای مردم تصمیم می‌گیرد چه بشنوند و چه نشنوند
موسیقی پارس :برنامه ساعت بیست و پنج این هفته با حضور عبدالجبار کاکایی. شاعر و ترانه سرا و علیرضا بدیع، ترانه سرا با موضوع رعایت حق و حقوق ترانه سرا و نه به سرقت ادبی به روی آنتن شبکه پنج سیما رفت.
در آغاز این برنامه طبق روال همیشه اخبار موسیقی پخش شد و در ادامه گفت و گوی تلفنی با صادق چراغی، مدیر روابط عمومی یازدهمین جشنواره موسیقی نواحی به مناسبت برگزاری این جشنواره در تاریخ یازدهم تا چهاردهم اردیبهشت ماه را شاهد بودیم. مدیر روابط عمومی این جشنواره از توجه به موسیقی حماسی و نوع آوری در ارائه موسیقی نواحی و پرهیز از میراثی بودن صرف آثار در این دوره از جشنواره خبر داد.
ادامه گفت و گو با پدرام کشتکار را که در هفته قبل پخش شد شاهد بودیم و پس از آن ورود مهمانان برنامه و بخش گفت و گوی زنده با حضور عبدالجبار کاکایی، علیرضا بدیع و امیرحسین مدرس آغاز شد.
موضوع متن در ترانه بلاتکلیف است/تصنیف قبل از مشروطه اعتباری نداشت
امیرحسین مدرس در ابتدای بحث در مورد بحث کمپین نه به سرقت ادبی سوال کرد و عبدالجبار کاکایی در اینباره گفت: ابتدا باید توضیحی راجع به حقوق ترانه سرایان بدهم. ترانه قالبی است که حتی به لحاظ تقسیمات اداری در مجموعه اداری وزارت ارشاد در ابهام است. موضوع متن در ترانه بلاتکلیف است به این لحاظ که تا چه میزان تأثیرگذاری متن در خلق اثر اهمیت دارد. به طور معمول یک قطعه موسیقی ساخته می‌شود و کلامی بر روی آن قرار می‌گیرد اما در آواز ایرانی معمولا گفته می‌شود کلام بر موسیقی پیشی می‌گیرد اما برخی مواقع قطعه ساخته می‌شود و کلام بر روی آن قرار می‌گیرد که نامش تصنیف است. پیش از عارف و شیدا اصلا گویندگان مشخصی نداشته است و ادعا نداشتند بعد از عارف و شیدا به دلیل انقلاب مشروطه و تلاطمات سیاسی تصنیف تبدیل به قالبی جدی شد و با ورود شاعرانی چون ملک الشعرا تصنیف موقعیت والایی پیدا کرد.
راه اندازی کمپین خوب است به شرط ایراد مصوبه
وی افزود: حقوقی که در متون ادبی ما تعریف شده است بیشتر ناظر بر متن ادبی و شعر است اما در مورد تصنیف چنین حقوق روشنی وجود ندارد تصنیف در سایه شعر قدیم نشو و نما می کند و تصنیف ها فرزند خوانده غزل هستند. تعابیر و اصطلاحات برگرفته از غزل است. لذا خلاء در ساختار قطعه موسیقی وجود دارد و باید بدانیم چه مقدار ادبیات متن به حساب می‌آید که حقوقی بر آن متربط شود. در سرودن شعر زمانی که شروع به بیان روایتی می‌کنیم مزاحمی نداریم ولی وقتی کلام بر موسیقی می‌گذاریم تابع منطق و کاملا تابع موسیقی هستیم. اگر شعرا به این جریان ورود کنند به آراستگی فطعه کمک می‌کنند منتهی به این معنی نیست که متنی که در کنار موسیقی قرار می‌گیرد از همان اعتبار شعر برخوردار باشد. گاهی ابیات تصنف وقتی در کلام موسیقی خوانده می‌شود لذت خواندن شعر به ما دست نمی‌دهد. من تصور می‌کنم باید قوانینی وضع شود اما چون قوانینی که شامل قطعه ادبی می‌شود ممکن است بر روی این متن که فاقد ارزش ادبی است صدق نکند، لذا حساسیت در سرقت ادبی در تصنیف دوز کمتری از شعر دارد.
این ترانه سرا اظهار کرد: ما در ماجرای اخیر متوجه شدیم که بیشتر خلاء قانونی داریم و اگر اثر در فضای مجازی پخش شود خیلی قابل پیگیری نیست. کمپینی که راه افتاد بسیار موثر است و در مجموع راه اندازی کمپین اقدام خوبی است به شرطی که به مصوبه‌ای ختم شود. امیدوارم در تمامی عرصه ها موضوع کپی رایت را جدی تر طی کنیم.
چرا شعر و ادبیات صنف ندارد/ جرقه تشکیل کمپین
علیرضا بدیع در ادامه صحبت های استاد کاکایی گفت: در تاریخ اصناف آمده است که کفش گردها هم برای خود صنف داشتند و یا قهوه خانه ها . برایم جالب است که چرا مقوله فرهنگی گسترده ای نظیر شعر و ادبیات صنف ندارد. به این نتیجه رسیدم که اغلب همکاران ما که کرسی و تریبون بزرگی در حوزه هنری و دیگر جایگاه ها دارند از تشکیل این صنف خرسند نمی‌شوند تا بتوانند از این نفاق و چند دستگی به راحتی در اتفاقات فرهنگی به نفع خود استفاده کنند. یکی دیگر از موارد این است که وضعیت شعر و ترانه تک بعدی است هنر ما نیازمند تعامل است برخلاف موسیقی که اغلب هنرمندان با هم تعامل دارند در میان ما این تعامل وجود ندارد. و سومین مورد این است که ما در جایگاهی نیستیم که اگر به هنر و فکرمان توهین شد با هم متحد شویم و این هسته اصلی فکر احداث کمپین نه به سرقت ادبی را تشکیل داد.
کمپین به درخواست های ما جواب داد
وی افزود: این کار با استقبال شدید دوستان مواجه شد و از همان لحظه اول با عذرخواهی رسمی کسی که این کار را انجام داده بود مواجه شدیم اولین خواسته ما انجام شد. دومین درخواست احقاق حقوق دوستان ما بود که این اتفاق نیز افتاد که حقوق معنوی کار مربوط به این دوستان است و هرجا از این آثار استفاده شود نام این عزیزان باید مطرح شود. سومین عذرخواهی رسمی در صفحه شخصی بود که این کار صورت گرفت و آخرین خواسته احقاق حقوق مادی این دوستان بود که برخی متاسفانه نام آن را اخاذی مادی گذاشتند درحالیکه این خواسته خواسته طبیعی هرکسی است که انجام شد.
متن کمپین متن آشفته ای بود و حاصل تصمیم آنی بود
بعد از صحبت های علیرضا بدیع، ارتباط زنده تلفنی با علی بحرینی، ترانه سرا صورت گرفت. وی با انتقاد از این کمپین اظهار کرد: روش این کمپین مشکل دارد روشی که هنرمندی را سارق خطاب می کند و متأسفانه در شبکه های مختلف تلویزیونی هرشخص قضاوتی کند و شعرا را باج گیر بنامد اشتباه است و موسیقی آسیب پذیر شد. به نظر من متن کمپین متن آشفته ای بود و حاصل تصمیم آنی بود .این متن دور از حرفه ای گری بود و حتی دور از نوشتاری ساده بود.
تشکیل صنف برای جماعت ترانه سرا شوخی محض است
این ترانه سرا افزود: به شدت با متن این کمپین مخالف هستم و نقد دارم .در ابتدای متن این کمپین آمده است “در کشور ما احترام به حقوق آثارهنری امری است فراموش شده” که به شدت کذب است. به چه دلیل موضوع کهنه‌ای همچون “سگ هار” باید در متن کمپین مطرح شود مگر ما ستارالعیوب نیستیم. این متن به شدت معیوب است و کاملا داستان هیجانی است بعد هم گفته شده که کمپین موفق شد و بعد هیچ توضیحی در مورد این موفقیت داده نشده است. این کمپین فضا را آلوده کرد و به ضرر موسیقی کار کرد. تشکیل صنف برای جماعت ترانه سرا علاوه بر دلایل شما به دلایل دیگر به شوخی شبیه است زیرا ما همدیگر را قبول نداریم و دوستان ما را قبول ندارند. در بسیاری از صنوف هیچ حرکت صنفی انجام نمی‌شود و تشکیل صنف با سلیقه صنفی شما میسر نیست. چرا که همین کمپین شما سراسر توهین بود. قبل از تشکیل این کمپین هم حقوق معنوی و مادی یکی از دوستان ترانه سرا هم با مراجعه حضوری ایشان به دفتر این شرکت برآورده شد.
علیرضا بدیع در پاسخ به این اظهار نظر گفت: این فرد با راهنمایی من به دفتر وکیل آقای هیراد مراجعه کرد و صحبت هایی که کردید به هیچ عنوان مورد قبول من نیست. متن کمپین بارها بازخوانی شده است و ادبا و شعرای زیادی تایید کردند و من به عنوان کارشناس ادبیات ایراد دستوری در این متن نمی بینم. من متوجه شدم که ایراد شما به این کمپین چیست.
با تشکیل صنف مشکلات ترانه سرایان حل می شود
عبدالجبار کاکایی در اینباره گفت: من در مورد تشکیل صنف ادبی معتقد هستم این کار امری است محال و من به دلیل تناقض آراء معتقد هستم نزدیک کردن این افراد زیر یک سقف با توجه به سیاست گذاری فعلی در سیستم مراقبتی کشور غیر قابل انجام است. همانطور که نتیجه تلاش من در جشنواره فجر برای حضور جریان های مختلف در کنار هم با حضور جریان های تندرو باطل شد. من احساس می کنم شرایط تشکیل صنف در حوزه شعر شدنی نیست اما ترانه سراها مدتی است در صدد تشکیل صنف هستند و این عزیزان درصورتی می‌تواننذ موفق شوند که پیشکسوت‌های قوم را جمع کنند و هیأت مرکب از عناصر ترانه کشور تشکیل دهند اگر صنف تشکیل شود بسیاری از مشکلات در عرصه ترانه حل می‌شود.
مشکل اساسی نبود قانون مدون در زمینه کپی رایت است
گس از صحبت های علی بحرینی ازتباط تلفنی دیگری با میثم یوسفی ترانه سرا برقرار شد، وی اظهار کرد: مشکل اساسی نبود قانون مدون در زمینه کپی رایت است. قاون نصفه نیمه در مورد حقوق مولفین هست که اشکال زیادی دارد. دوستانی که این اشعار را سروده بودند از شهرستان ها بودند و دستشان جایی بند نبود و وقتی اعتراض کردند بلاک شدند و زمانی این کمپین شکل گرفت که دفتر موسیقی شاکی شدند و شاعران را تهدید کردند و تا نامه حاضر نشد این دوستان پای میز مذاکره ننشستند و حاضر به حق و حقوق این افراد نشدند. خطایی صورت گرفت و مجبور شدند برای حفظ آبرو مبلغی بپردازند و مذاکره کنند.
تا کی برای مردم تصمیم می‌گیرید چه بشنوند و چه نشنوند
پس از صحبت های میثم یوسفی، عبدالجبار کاکایی عنوان کرد: امیدوارم با تشکیل صنف نه تنها در مورد سرقت ادبی بلکه در مورد ممیزی ها اقدام های موثری انجام شود. چهل سال است که نظام مراقبتی فرهنگی برای مردم ما تصمیم می‌گیرد که چه شعری گوش دهند چه ببیند و چه نبینند. کشور ما از معدود کشورهایی است که در آن برای تولید یک اثر هنری باید مجوز گرفت معمولا کشورها ثبت می‌کنند. ملت را مثل بچه ای که بزرگ نشده و مغزش رشد نکرده است در نظر می‌گیرند. شاید سرقت های مختصر ادبی جزو آخرین مطالبات مردم ما باشد، بهتر است ابتدا به سمت ضروریات برویم.
قطعا این کمپین به فعالیت خود ادامه خواهد داد
در پایان علیرضا بدیع بیان کرد: اگر بدون شک صاحب اختیار بودیم که همه آنچه مطالبات همفکران من است را عملی کنیم قطعا سرقت ادبی از آخرین این مطالبات بود اما در حال حاضر تنها دست به چیزهایی می‌زنیم که در حد توان ماست تا افراد را به این کمپین امیدوارتر کنیم و قطعا این کمپین به فعالیت خود ادامه خواهد داد.